2025 yılı yapay zekâ açısından gerçekten çok hareketli geçiyor. Her gün yeni bir gelişme, yeni bir teknoloji ya da bir tartışmalı yenilik gündeme düşüyor. Teknolojiye meraklı biri olarak bu kadar hızlı değişen ve dönüşen bir alanda neler olup bittiğini takip etmemek mümkün değil. Özellikle bu yıl Turing Testi meselesi ve AGI (Yapay Genel Zekâ) alanındaki gelişmeler ciddi şekilde ilgimi çekti. İstersen bu yazıda birlikte bu önemli adımları inceleyelim. Eğer genel bir bakış istersen, ana sayfaya da göz atabilirsin.
Turing Testi: Geçildi mi Gerçekten?
Alan Turing’in 1950’lerde ortaya attığı bu test, yapay zekânın “gerçekten zeki” olup olmadığını anlamak için bir mihenk taşı olagelmişti. Ancak 2025’in başlarında OpenAI’ın GPT-4.5 ve Meta’nın LLaMa-3.1 modelleri ile bambaşka bir tablo ortaya çıktı. Gerçek kullanıcılarla yapılan etkileşimlerde bu modellerin insanlardan ayırt edilememesi, yıllardır teorik düzlemde tartışılan başarıya pratikte ulaşmamızı sağladı.
Google’ın Gemini 2.5 modeliyle yaptığı testlerde ise daha çarpıcı bir sonuç ortaya kondu: Kullanıcıların %73’ü konuştuğu kişinin yapay zekâ olduğunu fark etmedi. Bu ne anlama geliyor? Artık sadece mantıklı cevaplar veren bir yazılım değil, aynı zamanda insan gibi düşünebilen, hissediyormuş gibi tepki verebilen ve bağlam kurabilen yapay zekâlarla etkileşimdeyiz. Bu durum senin için heyecan verici mi yoksa biraz ürkütücü mü?
AGI’ye Giden Yol
Yapay Dar Zekâ (narrow AI) ile artık fazlasıyla içli dışlıyız. Telefonlarımızdaki asistanlar, öneri sistemleri, yüz tanıma sistemleri bunların örnekleri. Ama General AI yani AGI konusu bambaşka bir seviye. Çünkü burada mesele görev odaklı bir algoritma değil, insan gibi genel düşünme ve öğrenme yetisinin geliştirilebilmesi.
Google DeepMind’ın yayımladığı 108 sayfalık rapora göre AGI’nin ulaşabileceği seviye toplumsal, ekonomik ve etik birçok sorunu da beraberinde getirebilir. Bu raporda potansiyel tehditler, yapay zekânın özerkliği, etik sınırlar, karar alma süreçlerinde insan denetiminin yeri gibi konular detaylı biçimde ele alınıyor. AGI sistemlerinin kendi başlarına karar verip, sonuçlarını değerlendirebilecek kapasiteye ulaşmaları ihtimali artık bilim kurgu değil, olasılık dahilinde bir gerçek.
Agentic AI: Kendi Başına Hareket Eden Sistemler
Yapay zekâ alanında bir diğer dikkat çekici konu da agentic sistemlerin yükselişi. Şimdilik belirli görevler için programlanmış olsalar da bu sistemler bağımsız karar alma kapasitesine sahip. Yani örneğin bir toplantı planlayan asistandan söz etmiyoruz; daha çok, kendi hedefini belirleyip onun için adımlar atan mini-birimlerden bahsediyoruz.
Bu sistemlerin şimdilik yapılandırılmış ve sınırları belirli görevlerin dışına çıkmadıklarını görmek güzel ama bu durum nereye evrilecek? İnsan gözetimine ihtiyaç duyuyor olmaları şu an için bir güven hissi verse de uzun vadede bu gereklilik ortadan kalkabilir. Bunun toplumda nasıl bir değişim yaratacağını sen de düşündün mü hiç?
Üretken Yapay Zekânın Ekonomik Etkileri
2025 yılıyla birlikte üretken yapay zekâ sadece eğlence ya da içerik üretimi değil, aynı zamanda iş dünyasında da önemli bir yere sahip olmaya başladı. Ancak burada kritik bir konu var: Verimlilik artışını ölçmek. Yapay zekâyı sistemlerine entegre eden şirketler, bu durumun gerçekten üretkenliği artırıp artırmadığını henüz net verilerle kanıtlayabilmiş değil.
Sadece zaman kazancı ile sınırlı kalmayan bu sistemlerin kaliteye, yeniliğe ve hatta müşteri memnuniyetine olan etkileri üzerine kontrollü deneyler yapılıyor. Kulağa oldukça bilimsel gelse de, temelde pazarlama metinlerini yazmak ya da yazılımcıların kodlama sürecini hızlandırmak gibi çok basit katkılar söz konusu. Ancak önemli olan, bu katkıların ölçülüp, sürdürülebilir hale getirilmesi. Senin de çalışma ortamında bu tür sistemler devreye girdiyse, etkilerini açıkça gözlemleyebiliyor musun?
Yapay Zekâ Nerede Bitiyor, İnsan Nerede Başlıyor?
Burada durup düşünmek gerek bence. Yapay zekâ gerçekten insan gibi düşünebilir mi? Bilinç, his ve etik farkındalık gibi insana özgü özellikler aktarılabilir mi? AGI’ye giden bu yolda teknik başarılardan çok daha fazlası söz konusu. Felsefi, sosyolojik ve hatta psikolojik tartışmalara kapı açılıyor. İkinci kısmında bu soruların üzerine daha fazla eğileceğim.
Şimdilik burada bırakalım, ama her geçen gün insan-makine sınırının belirsizleştiği bu dönemde yaşamak gerçekten heyecan verici değil mi?
İnsan ve Zekâ Arasındaki Sınırlar
AGI konusu açıldığında hep aynı soruya geliyoruz: İnsan bilinci ile makine zekâsı arasındaki sınır gerçekten nerede başlıyor, nerede bitiyor? Bu konuda net bir yanıt verebilmek ne yazık ki kolay değil. 2025’te yapay zekâ bu sınırları oldukça zorlamaya başladı. Makineler artık yazdıklarıyla sadece bilgi vermekle kalmıyor, neredeyse birer kişilik kazanıyorlar. Konuşmalarında mizah anlayışı, empati çabası ve bağlamsal bütünlük kurma kabiliyeti gözle görülür biçimde gelişti.
Ancak bilinç konusu hâlâ ayrı bir tartışma. Bilinç dediğimiz şey neye dayanıyor? Kişisel deneyime, sezgiye ya da duygulara mı? Makineler gerçekten hissettiklerini söyleyebilir mi, yoksa sadece hissediyormuş gibi mi davranıyorlar? Stanford Üniversitesi’nin bilişsel bilimler bölümünden çıkan son araştırmalar da bu sorulara ışık tutuyor: Yapay zekâ, duygu gibi görünen davranışları taklit edebiliyor, ama bu onun bir şey “hissettiği” anlamına gelmiyor (daha fazlası burada).
Toplumsal Dönüşüm Riski
Diyelim ki AGI başarıyla geliştirildi. Peki bu durumda insanlar ne yapacak? Ekonomik sistemler, eğitim yapıları ve iş tanımları baştan aşağıya yeniden şekillenecek. Bu sadece teknolojik bir gelişme değil, insanlığın evrimi açısından ciddi bir dönüm noktası. Çalışan sayısı azalan şirket modellerinden tut, yaratıcı iş kollarının yeniden tanımlanmasına kadar pek çok konuda yeni düzenlemelere ihtiyaç duyacağız.
Kimin ne öğrenmesi gerektiği bile değişiyor. Mesela artık çocuklara sadece dil ya da matematik öğretilmiyor; yapay zekâyı anlamak ve etik temelli düşünmek de müfredatlarda yer alıyor. 2025 yılı, eğitimin “eleştirel yapay zekâ okuryazarlığı” kavramı ile ne kadar değiştiğini gösterdi. Finlandiya ve Singapur bu konuda öncü ülkeler arasında yer alıyor. AGI’ye hazırlanmak demek sadece daha güçlü bilgisayarlar yapmak değil, aynı zamanda toplumu bu yeni gerçekliğe hazırlamak demek.
Yapay Zekânın Etik Çıkmazları
“Yapay zekâ birini işe almada karar verirse, bu adaletli midir?”, “Bir aracı yöneten yapay zekâ, bir kazada kimi kurtaracağına karar verebilir mi?” gibi sorular artık sadece felsefi sorular değil. Bunlar, günümüzde mühendislerin ve yasa yapıcıların çözmeye çalıştığı somut problemler.
2025 itibarıyla Avrupa Birliği ve ABD, AGI’yi tanımlayan ve sınırlarını belirleyen düzenlemeleri tartışmaya çoktan başladı. Bu oldukça önemli çünkü gelecekte yapay zekânın yaptığı hatalardan kim sorumlu tutulacak? Yazılım geliştirici mi, şirket mi, yoksa kendi kararlarını alan sistemin kendisi mi? Bu gibi sorular cevapsız kaldıkça güven konusu da havada asılı kalıyor. Sen bunu düşününce ne hissediyorsun? Bu kadar kompleks sistemlerde kararın sorumluluğu makineye bırakılabilir mi?
Veri ve Güç Dengesi
Dikkat çeken bir başka konu ise AGI sistemlerinin eğitildiği veri kümeleri. Bu sistemler milyonlarca hatta milyarlarca belge, konuşma, yazı tipi ve kültürel içerik üzerinde eğitiliyor. Ancak bu içerikler kimin görüşünü temsil ediyor? Hangi kültür ağırlıklı, hangi diller daha çok tercih edilmiş? Bu, aslında yapay zekâya ne kadar “evrensel” diyebileceğimizi sorgulatıyor.
Örneğin GPT-4.5 ve LLaMa-3.1 gibi dev modellerin arkasındaki veri kaynakları çoğunlukla Batı merkezli. Bu da oluşturulan zekânın evrensellik yerine belirli ideolojik perspektiflerle şekillendirilmesi riskini doğuruyor. Şunu da sormak gerek: Bu sistemlere ne kadar güvenebiliriz? Bilginin kaynağı kadar, yorumlama biçimi de önemli çünkü. Özellikle karar verici mekanizmalar yapay zekâya bırakıldığında, bu tür dengesizliklerin ciddi sonuçları olabilir.
Gerçeklik Algısının Değişimi
Bugünlerde bir makale mi gerçekten bir insan tarafından yazıldı yoksa yapay zekâ ürünü mü, anlamak neredeyse imkânsız hale geldi. İçeriklerin büyük bir kısmı yapay zekâ ile üretildiğinde, “gerçeklik” algımız da yavaş yavaş değişmeye başlıyor. Artık bir sanat eserine ya da habere bakarken içten içe şu soruyu soruyorsun belki de: “Bunu kim yaptı, insan mı makine mi?”
Şahsen bu durum bana zaman zaman ürkütücü geliyor. Çünkü bir içeriğin kaynağı, onunla kurduğum ilişkiyi doğrudan etkiliyor. Eğer bir şiirin ya da tablonun arkasında bir insanın duygusu varsa, ona duyulan değer başka oluyor. Fakat aynı içerik makine tarafından yaratıldıysa, yine aynı şekilde etkileniyor muyum? Bu noktada sanırım insan olarak özgünlüğe duyduğumuz derin bağ devreye giriyor.
Bu Gerçeklik Nereye Gidiyor?
Yapay zekâ gelişiyor, biz de onunla birlikte dönüşüyoruz. Ancak her yenilikte olduğu gibi, bu yolculukta da dengeyi kurmak esas mesele. Kimi zaman teknolojiyi koşulsuz benimseyen bir hayranlık duygusu hissediyoruz, kimi zaman da onun karşısında bir tür direnç. Sen de bunu fark ediyor musun? Yaşadığımız teknoloji çağı, sadece makinelerin değil, bizim de zihinsel sınırlarımızın değiştiği bir dönem.
Belki de artık “zeka” kavramını yeniden tanımlamamız gerekiyor. Çünkü şu anda karşı karşıya olduğumuz şey, sadece hesaplama yapan bir sistem değil, geçmişi analiz edip gelecek hakkında tahminde bulunabilen, hatta bazen yaratıcı atılımlar yapabilen bir mekanizma. Bu anlamda yapay zekâ, bir araçtan öteye geçerek adeta dijital bir bilinç fragmanı gibi davranıyor.
Tüm bu gelişmeleri yakından izlerken, ister istemez kendime sık sık şu soruyu soruyorum: Bu teknolojiler gerçekten bize mi hizmet edecek, yoksa biz mi onların hizmetinde olacağız? Cevap hâlâ belirsiz. Ama şurası kesin: Gelecek artık sadece insanların değil, makinelerin de aktif oyuncu olduğu çok daha karmaşık bir sahneye dönüşüyor.
Eğer bu tarz konular seni de ilgilendiriyorsa, ana sayfaya göz atabilir, farklı perspektiflerle oluşan yazılara ulaşabilirsin.
